Betonstop

Goede architectuur is de sleutel tot toekomstige leefbaarheid

De roep om de ‘betonstop’ heeft vele vaders: de bescherming van open ruimte, de torenhoge kost van de wijdvertakte infrastructuur, het fileleed. Het bepleite resultaat is er één van ‘met meer mensen op minder ruimte’ te gaan wonen. Verdichting klinkt al snel als een kwantitatieve oefening, maar dat denser bouwen ook op een bijzonder kwalitatieve manier kan, hebben al vele nieuwe stadsprojecten bewezen.

Een beter grondgebruik heeft drie sleutels tot succes. Ten eerste een ‘slimmer’ kwantitatief gebruik, ten tweede een ‘betere’ woonkwaliteit en ten derde, niet in het minst en onderbelicht, een goede ‘architecturale’ kwaliteit. Als woonplekken rond de kerktoren vandaag gegeerd zijn, dan heeft dat veel te maken met de waardevolle omranding van dat kerkplein met waardevolle woningen, ook al staan die vele malen dichter tegen elkaar dan in de stadsrand. Hoe waardevol en noodzakelijk de gedachte van een betonstop ook is, het gevaar van rationele dozenstapeling zal continu dienen bewaakt te worden. Architectuur krijgt daar een zware maatschappelijke taak.

Ugly Belgian Houses

Het blijft verbazen hoe Vlaanderen er door de jaren heen is in geslaagd om een slordig amalgaam van stijlen te combineren in een warrig straatbeeld, met een website als ‘ugly Belgian houses’ als exponent. IJveren voor betere architectuur is maatschappelijk soms een lastige discussie. Het heet elitair te zijn omdat mooie architectuur ook wel voor de happy few zal zijn; of het heet afbreuk doen aan onze individuele vrijheid en smaken, want wat is immers mooi?

We hebben dan wel onze eigen gedroomde individuele viergevelvilla kunnen bouwen, maar die bevindt zich wel in een collectieve omgeving van diffuse architectuur. En mooie architectuur elitair? Zeker niet. Juiste verhoudingen en goede materiaalkeuzes hoeven niet per se (veel) duurder te zijn. Maar dat de evenwichten subtiel zijn, is zeker: hoe ver ga je in het afdwingen van een collectieve ‘schoonheid’, wat is ‘schoonheid’ en wat is de meerprijs die we ervoor willen of kunnen betalen, zonder een brede betaalbaarheid van wonen in gevaar te brengen?

De charmante dorpskern

Als dorpskernen vandaag een charme hebben, dan is dat omdat doorheen de vele eeuwen de architecturaal waardevolste woningen daar werden gebouwd. Als morgen de dorpskern niet groter mag worden, laten we er dan over waken dat hij warm en charmant blijft, huiselijk en sfeervol, en gewoon ‘mooi’. Het mag nog: gewoon mooi. Een goede architectuur is de sleutel tot toekomstige leefbaarheid. Je bouwt niet alleen voor jezelf, je bouwt ook het straatbeeld van de ander.

Dure grond, dure projecten

Bij grond op een toplocatie hoort vandaag een topprijs. Projectontwikkelaars die in dit segment aan de slag zijn, weten dat de constructie passend moet zijn om de hoge grondprijs (die hen ook wordt opgelegd) te verantwoorden. Een hoge grondprijs in combinatie met een goedkope woning vindt geen koper. Anderzijds: wie vandaag aanbiedt in het hogere segment komt in een competitieve omgeving terecht van mooi, mooier, mooist. Toparchitecten worden aangeschreven om een product te creëren waar locatie, grondwaarde en project één harmonieus geheel vormen. Niet alleen de hoge grondprijs maakt de locatie onbereikbaar voor velen, maar ook de noodzakelijke combinatie met een duur ontwerp. ‘Mooi’ dreigt op die manier het monopolie te worden van high-end ontwikkelingen, maar dat hoeft niet: ook ‘gewonere’ locaties verdienen vandaag een sterke architectuur en dat kan!

Ontwikkelaars, architecten (en overheden) hebben een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid dat het densere landschap waar we morgen met z’n allen collectief in rondlopen niet overgaat in een koud, killig, onkundig volgepropt straatbeeld. Dat kan ook door mooie én betaalbare architectuur. Die bestaat vandaag. Laten we ze tot norm maken.

Als we morgen nog maar één steen mogen leggen, laten we dan de juiste steen op de juiste plaats en op de juiste manier leggen.

Joris Ockier
20.12.20
Auteur van ‘Mijn grond is goud waard’, Lannoo Campus 2019
Zaakvoerder van Immpower, gespecialiseerd in de verkoop van projectgronden